تولید مس در سونگون با روش هیدرومتالورژی
به گزارش انعکاس ورزقان عصرمس آنلاین نوشت: روش‌های استحصال فلز مس به شیوه هیدرومتالورژی، روش‌های جدیدی در صنعت محسوب می‌شوند. در حال حاضر، طرح تولید کاتد به روش هیدرومتالورژی در معدن مس سونگون در حال اجراست. اما این طرح در چه مرحله‌ای است؟
طرح تولید کاتد در سونگون به روش هیدرومتالورژی یکی از طرح‌های توسعه‌ای شرکت ملی صنایع مس ایران است. در ابتدا قرار بود در سونگون طرح احداث کارخانه ذوب و پالایش به روش پیرومتالورژی اجرا شود. این طرح پس از انجام مطالعات فنی و اقتصادی، غیرکارشناسی شناخته و توسط شرکت ملی صنایع مس ایران کنار گذاشته شد. اما به‌جای آن، تولید کاتد با روش‌های هیدرومتالورژی در دستور کار قرار گرفت که هم بهینه‌تر است و هم دوستدار محیط‌زیست. «علی ایلخانی»، مجری طرح احداث هیدرومتالورژی سونگون در نوشتاری چگونگی و روند اجرای این طرح را شرح داده است:
پس از انجام مطالعات اولیه در زمینه فرآیندهای مختلف استحصال مس کاتدی به روش هیدرومتالورژی و انتخاب تکنولوژی لیچینگ تحت فشار به‌عنوان روش برگزیده، لازم بود برای بالا بردن دقت داده‌های فنی و نیز محاسبات اقتصادی، بررسی‌های تکمیلی در این زمینه انجام شود. انجام این کار علاوه بر افزایش دقت داده‌های به‌دست‌آمده و ایجاد اطمینان بیشتر، اطلاعاتی کامل از تجهیزات مورد نیاز و شرایط فرآیندی را در اختیار شرکت ملی صنایع مس ایران قرار می‌دهد.
با توجه به اهمیت این فاز و ضرورت انجام طراحی توسط شرکتی صاحب تکنولوژی و باتجربه، پس از مکاتبه با شرکت‌های صاحب صلاحیت، شرکت اتوتک برای انجام این فاز انتخاب شد. پس از طی مراحل قانونی و مذاکرات فنی و حقوقی بین طرفین، قراردادی برای این بخش تنظیم و پس از امضا در تاریخ 26 آبان 1394 ابلاغ شد.
با امضا و ابلاغ قرارداد، طبق برنامه تنظیم‌شده، جلسه Kick-Off در تاریخ 3 و 4 نوامبر 2015 برابر با 12 و 13 آبان 94 با حضور کارشناسان و مدیران دو گروه در دفتر شرکت ملی صنایع مس ایران تشکیل شد. براساس این قرارداد مقرر شد که شرکت اتوتک فاز بیسیک (اولیه) بخش‌های فرآیندی را تکمیل کرده و هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عملیاتی این فرآیند را مشخص و اعلام کند. شرح و مراحل انجام مطالعات به شرح زیر است:
1- چارچوب کاری و شرح خدمات اتوتک
به‌منظور شفاف‌سازی در شرح کار اتوتک و اطمینان از انجام کامل و بدون نقص مطالعات، علاوه بر تعیین جزئیات درخواستی در متن قرارداد، مدارک قابل تحویل و کیفیت و محتوای آن با دقت تهیه و در قرارداد گنجانده شد. لیست مدارک به‌گونه‌ای تنظیم شد تا ضمن طراحی کامل فرآیند توسط تیم تکنولوژیست و سایزینگ تجهیزات مورد نیاز کارخانه، با استفاده از داده‌های طراحی، امکان محاسبه احجام کار ازجمله حجم کار سازه و سیویل امکان‌پذیر باشد. همچنین، برای دقت بالاتر محاسبات، مقرر شد مقادیر پایپینگ و مشخصات لوله‌های مورد نیاز و همچنین لیست تجهیزات ابزار دقیق با جزئیات قابل استفاده برای تخمین هزینه توسط طراح تهیه و تحویل شود. لیست موضوعی مدارک تحویلی توسط اتوتک در جدول زیر آمده است.
2. ادغام واحد SX و EW هیپ لیچینگ
در ابتدای مطالعات و با عنایت به بررسی‌های اولیه و تایید تکنولوژیست و شرکت‌های باتجربه، مقرر شد ادغام واحد SX و EW هیپ لیچینگ در کارخانه لیچینگ کنسانتره مدنظر قرار گیرد و ظرفیت واحدهای استخراج با حلال و الکترووینینگ با در نظر گرفتن محلول حاوی مس تولیدی در هیپ محاسبه شود و کلیه پارامترهای فنی و نیز انتخاب مراحل فرآیندی و اندازه تجهیزات براساس دریافت محلول PLS تولیدی در هیپ لحاظ شود. به همین منظور ضمن برگزاری جلساتی با تیم پروژه هیپ لیچینگ و بررسی امکان ادغام این دو واحد، داده‌های فنی و نیز محدودیت‌های فرآیندی دو طرف مورد بررسی و بحث قرار گرفت که جمع‌بندی آن جهت اعمال در طراحی به شرکت اتوتک اعلام شد. در همین راستا و با توجه به محدودیت‌های فرآیندی دو واحد لیچینگ تحت فشار کنسانتره و هیپ لیچینگ، آلترناتیوهایی از سوی شرکت اتوتک پیشنهاد شد که در نهایت پس از بحث و بررسی سه جانبه (تیم دو پروژه و تکنولوژیست) یکی از راهکارها به‌عنوان گزینه مناسب انتخاب و ادامه کار بر همان اساس ادامه پیدا کرد.
3. تست‌های آزمایشگاهی به روش تحت فشار
به‌منظور دست‌یابی به نتایج قابل اتکا در مطالعات فنی-اقتصادی، داده‌های حاصل از آزمایش‌های لیچینگ تحت فشار و فیلتراسیون روی نمونه کنسانتره ارسالی از سونگون، که قبلا برای شرکت اتوتک ارسال شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. شرکت اتوتک با انجام تست‌های لیچینگ تحت فشار در شرایط مختلف روی نمونه کنسانتره، بهینه‌ترین حالت را براساس دما و فشار کاری و راندمان فرآیند، مبنای طراحی کارخانه قرار داد. براساس نتایج به‌دست‌آمده از این تست‌ها، راندمان لیچینگ کنسانتره در دمای 220 درجه سانتی‌گراد و فشار تعادلی (حدود 30 بار) در تمام تست‌ها بالاتر از 99% بود. همچنین تست‌های جداسازی جامد و مایع و نیز استحصال طلا به روش CIL در ادامه تست‌های لیچینگ انجام و نتایج آن به‌دست آمد که در گزارش منعکس شده است. داده‌های به‌دست‌آمده در آزمایش‌ها، در طراحی بخش‌های مختلف مدارک بیسیک فاز مطالعاتی مورد استفاده قرار گرفت.
4. بررسی ساختمان و تجهیزات موجود پالایشگاه
با توجه به ساخت بخشی از ساختمان‌های صنعتی براساس طرح قبلی استحصال کاتد مس در سونگون (فرآیند پیرومتالورژی) پروژه هیدرومتالورژی مامور به بررسی و امکان‌سنجی به‌کارگیری ساختمان‌ها و تجهیزات موجود شد که این امر در مذاکرات با اتوتک مدنظر تیم مذاکره‌کننده قرار داشت. به همین منظور بررسی شرایط فنی تجهیزات و اعلام نظر درباره آن و نیز استفاده از ساختمان‌های موجود در چارچوب کاری اتوتک گنجانده شد. در همین راستا نقشه‌ها و مدارک مورد نیاز طبق اعلام اتوتک برای آن شرکت ارسال شد که در مراحل مختلف و مکاتبات متعدد موارد تا حصول نتیجه نهایی، توسط تیم پروژه پیگیری شد. بررسی ابعاد سلول‌ها و نیز آند و کاتد، تعداد کاتد در هر سل، آرایش سلول‌ها، ابعاد و مسیر باس‌بارهای انتقال جریان، سیستم Ventilation، تانک‌های سیرکولاسیون و سایر بخش‌های پالایشگاه که طراحی و در بعضی موارد ساخته شده بود جزو چارچوب کاری اتوتک قرار گرفت و توافق شد در طرح جدید، از تجهیزات و ساختمان‌های موجود استفاده بهینه صورت گیرد.
5. بررسی تخلیه باطله حاصل از خنثی‌سازی در سد باطله مجتمع
یکی از نگرانی‌ها و موارد مورد توجه تیم پروژه در بررسی‌ها و مطالعات، میزان باطله تولیدشده در فرآیند، شرایط فیزیکی و شیمیایی و نیز نحوه دپو یا دفع پسماند بوده است. به همین سبب با شروع کار طراحی از شرکت اتوتک خواسته شد تا آنالیز شیمیایی و مینرالوژی پسماند و تناژ تولیدی در هر مرحله را برای بررسی‌های امکان‌سنجی دپو و دفع و همچنین ملاحظات زیست‌محیطی تحویل تیم پروژه دهد. براساس گزارش اتوتک، پسماند واحد لیچینگ تحت فشار برای استحصال طلا به واحد مربوطه ارسال می‌شود. پس از این مرحله و با توجه به شرایط پایدار عناصر و فلزات سنگین و عدم آسیب به محیط‌زیست و همچنین بالا بودن آهن که به‌صورت هماتیت است، این پسماند به‌عنوان ماده معدنی حاوی هماتیت قابل فروش یا تحویل به مصرف‌کننده است. درباره باطله‌های حاصل از مراحل خنثی‌سازی اسید، با توجه به آنالیز دریافتی و عدم وجود ترکیبات مضر، امکان تخلیه آن در سد باطله سونگون بررسی و مطالعه شد که پس از جلسات و مکاتبات با مشاور طرح مذکور، ممانعت و مشکلی در این خصوص عنوان نشد.
6. دریافت مدارک طراحی پایه و مطالعات اقتصادی
طبق برنامه زمان‌بندی توافق‌شده در جلسه Kick-Off، بسته اول مدارک در 15 ژانویه 2016 از اتوتک دریافت شد. پس از بررسی مدارک توسط تیم کارفرما و مدیریت طرح، کامنت‌های مربوطه در قالب یک فایل جهت پاسخگویی و اعمال در مدارک به شرکت اتوتک ارسال شد. جلسه مرور مدارک بسته اول که غالبا به موضوع مرور مدارک و کامنت‌های ارسالی و پاسخ تیم کارشناسی اتوتک اختصاص داشت، در فوریه 2016 با حضور تیم کامل هر دو طرف برگزار شد. پیرو مباحث و توافقات جلسه، اتوتک متعهد شد ضمن درج توافقات صورت گرفته، نسبت به اصلاح و ارسال مدارک اقدام کند. با دریافت اصلاحیه مدارک و همزمان با انجام طراحی مدارک بسته دوم توسط اتوتک، براساس قرار قبلی، محاسبات و برآوردهای هزینه‌ای و احجام عملیات سیویل و سازه بر مبنای اطلاعات دریافتی در بسته اول، توسط تیم کارشناسی مدیریت طرح انجام گرفت که این داده‌ها به همراه ارقام و قیمت‌های واحد آیتم‌های هزینه‌ای داخلی جهت محاسبه CAPEX و OPEX برای اتوتک ارسال شد. به دلیل تاخیر در واریز پیش‌پرداخت قرداد، بسته دوم با تاخیر تحویل شد که این امر موجب تاخیر بیش از دو ماهه در زمان بندی فاز FS گردید. سرانجام پس از تاخیر پیش آمده در ارسال بسته دوم، مدارک این بسته به همراه برآورد CAPEX و OPEX دریافت شد که پس از ارسال کامنت روی مدارک CAPEX و OPEX نسخه نهایی اصلاح‌شده توسط اتوتک در شهریور ماه 95 تحویل شد.
از جمله مدارک قابل تحویل در بسته نهایی، محاسبات IRR و NPV و شاخص‌های اقتصادی طرح براساس طراحی انجام‌شده و داده‌های CAPEX و OPEX بود که این امر پس از بررسی کامل مدارک بسته دوم توسط تیم ایرانی و اعلام کامنت‌ها به طراح و اصلاح مدارک توسط اتوتک انجام شد. محاسبه شاخص‌های اقتصادی پروژه با لحاظ پارامترها و متغیرهای اقتصادی مربوط به ایران انجام شد. با توجه به سوالات و ابهام‌های موجود درباره محاسبات، جلسه‌ای با حضور کارشناسان مرتبط از شرکت اتوتک و تیم پروژه در تهران برگزار شد و بررسی‌های اقتصادی نهایی شد.
برای بررسی بیشتر شاخص‌های اقتصادی، چندین سناریو در نظر گرفته شد تا تاثیر پارامترهای مختلف، با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار گیرد. هرچند با داشتن نمودارها و داده‌های آنالیز حساسیت درباره هر سناریو، امکان مقایسه و پیش‌بینی وضعیت اقتصادی پروژه با تغییرات احتمالی نیز وجود دارد.
در کنار تهیه مدارک فنی و اقتصادی فرآیند لیچینگ تحت فشار شرکت‌های صاحب تکنولوژی دارای صلاحیت نیز شناسایی شدند و مکاتباتی با آن‌ها انجام شد که با توجه فضای ایجادشده پس از توافق هسته‌ای آمادگی خود را برای حضور در پروژه اعلام کرده‌اند.
